یاتاقان، نامی که بارها آن را شنیده‌اید. این تجهیز وظیفه دارد؛ امکان حرکت بین دو وسیله را ایجاد کند. یاتاقان یا بیرینگ (Bearing) یکی از پرکاربردترین وسایل در دنیای صنعت و تکنولوژی است. شرکت آریا شایگان نادین سال هاست در زمینه تامین یاتاقان و انواع آن فعالیت می کند. برای دریافت مشاوره می توانید با همکاران ما تماس بگیرید.

مفهوم بیرینگ (Bearing) یا یاتاقان

یاتاقان یا بیرینگ (bearing) قطعه ایست از جنسِ فلزِ سخت که حرکت نسبیِ مشخصی را بین دو یا چند قطعه ی صنعتی، سهولت می بخشد. به طور معمول و متداول، این حرکت چرخش یا خطی است. به زبان ساده بیرینگ ها دارای تکنولوژی حرکت آسان دو قطعه ی سخت بر روی همند. بیرینگ و یاتاقان‌ها را می توان با توجه به نوع کاربری به چند دسته طبقه‌بندی نمود.

دسته بندی یاتاقان

یاتاقان ها از منظر تنوع کاریری و ساختار، به چند دسته تقسیم می شوند. در اینجا به شش دسته مهم اشاره می شود:

1. ساده: یاتاقان‌های سرمحور، یاتاقان بوش، یاتاقان‌های خان‌دار و یاتاقان‌های ساده.
2. غلتشی: مانند یاتاقان‌های ساچمه‌ای (بلبرینگ‌ها) و یاتاقان‌های غلتکی (رولربرینگ‌ها).
3. مرصع: نیروها در آن بوسیله پیچیدن جزئی خارج از مرکز محور، تحمل می‌شود.
4. لغزشی: نیروها توسط یک سیال یا گاز تحمل می‌شوند.
5. مغناطیسی: نیرو با کمک یک میدان مغناطیسی تحمل می‌شود مانند انواع سیم پیچی ها و… .
6. خمشی: حرکت با المان نیرویی که خم می‌شود، تأمین می‌شود.

انواع بیرینگ:

• بلبرینگ

واژه ی بُلبِرینگ یا بالبِرینگ Ball bearing و یا در اصطلاح؛ یاتاقان توپی، گونه‌ای از چرخنده از خانواده ی بیرینگ و یاتاقان‌ها می باشند. بلبرینگ از ترکیب دو واژه ی بال (توپ-Ball) و بِیرینگ یا بِرینگ (حامل-bearing) متشکل شده است. این قطعه ی به ظاهر ساده، کاربرد وسیعی در ابزارهای مختلف و اکثر صنایع دارد. مانند؛ انواع چرخ ها، دیسک‌های سخت رایانه و اسکیت‌ها و صنایعِ بزرگ و انواع خودرو و کلیه ی موتورهای صنعتی و … . بلبرینگ‌ها می‌توانند هم بارهای شعاعی و هم بارهای محوری را تحمل کنند. و اغلب در جایی کارکرد دارد که بار به نسبت کوچک باشد. در یک بلبرینگ بار از لایه ی خارجی به گوی‌ها اعمال می‌شود و از آنجا فشار به لایه ی داخلی منتقل می‌گردد.

• رول برینگ

واژه ی رُولبرینگ Roll bearing از ترکیب دو کلمه ی رول (غلتک -Roll) و برینگ یا بیرینگ (حامل-bearing) تشکیل شده است. این قطعات امکان حرکت بین دو قطعه را از طریق غلتش فراهم می سازند. که متشکل از چند قطعه ی کوچکتر است. این قطعات سطح تماس غلتک با سطوح به صورت یک خط می باشد. رولبرینگ‌ها در برابر بارهای زیاد و فشار بالا مقاومت خوبی دارند. فشار یا بارها به دو نوع محوری و شعاعی تقسیم می شوند. اگر فشار یا بار از نوع شعاعی باشد از رولبرینگ استفاده می کنیم زیرا در مقابل این نوع از فشار، مقاومت بسیاری خوبی از خود نشان می دهند.

• نیدل برینگ

نیدل‌برینگ Needle Bearing در واقع نوعی یاتاقان صنعتی می باشد که با قطر بسیار کمی تولید شده و وزن و حجم اندکی دارد. نیدل‌برینگ‌ها هم بصورت شعاعی و هم بصورت محوری تولید می شوند و اغلب در گرید های بالای فولادی به بازار عرضه می شوند. استفاده از نیدل‌برینگ‌ها در صنایع هوافضا و حمل ونقل هوایی بسیار کاربرد دارد.

عمر مفید بیرنگ یا یاتاقان ها

از مهم تریم موارد در انتخاب بیرینگ و یاتاقان ها، عمر مفید و زمان کارکردشان است. این مقوله هم جنبه ی فنی دارد و هم اهمیت صرفه ی اقتصادی. اما به طور میانگین عمر مفید و کاربردی هر نوع بیرینگ بسته به نوع مصرف، متغییر است. پس با این شرایط زمان دقیقی نمی توان برای آن تخمین زد. در حالت مناسب و شرایط مطلوب هر قطعه عمر فرسایش و مفیدی را داراست. که بیرینگ ها نیز از این قانون مستثنی نیستند.

میانگین حدودی سنجش عمر مفید برخی از بیرینگ ها:

• ساده: در بیشتر موارد بیشترین عمر مفید را داراست.
• مغناطیسی و لغزشی: بالقوه می‌توانند عمر نامحدود داشته باشند.
• غلتشی: بسته به نگهداری و تعمیر، بار، دما، ارتعاش، روانکاری و سایر فاکتورها دارد.

گاه ممکن است که با ساختار درست و استفاده ی صحیح از نوع بیرینگ، عمر مفید این قطعه سال ها و قرن ها باشد. برخی از ساعت‌های جان هریسون John Harrison قرن هاست در حال کار کردن است. این بدان دلیل است که متریال مصرفی درست (چوب پاک‌چوبه-Guaiacum sanctum) در ساختشان استفاده شده‌ است. درصورتی که ساعت‌های فلزی‌ وی با فرسودگی و به ندرت کار کردند.

لزوم تعمیر و نگهداری بیرینگ ها

یکی از موارد مهم در استفاده ی بهینه از قطعات صنعتی، بررسی دقیق، کنترل منظم و نگهداری صحیح است. این قانون مهم در مورد بیرینگ ها نیز صدق می کند. بسیاری از بیرینگ ها برای ماندگاری و طول عمر بیشتر نیاز به تعمیر و بازبینی دوره‌ای دارند. این بررسی های حتی سطحی، تا حد زیادی از آسیب های جدی و پیش از موعد جلوگیری می کند. بطور کلی، بیرینگ ها، برای راندمان بالا نیازمند روانکاری، روغن کاری مجدد، تمیزکاری دوره‌ای دارند. البته این نکته فراموش نشود که گاه لازم است برخی از این قطعات، تنظیمات مجدد داشته‌باشند. این تنظیم و کنترل اثر فرسایش را در طولانی مدت به حداقل می رساند.

هر چند برخی از این بیرینگ ها مثل: یاتاقان‌های لغزشی یا مغناطیسی،نیاز کمتری به نگهداری دارند. اما هرگز نباید این گمان برود که بیرینگ ها عمر جاودان دارند و از مسئولیت کنترل و بررسی دوره ای، شانه خالی کنیم.